AHİLİĞİN MİSYONU
Misyon, yüklenilmiş görevi ifade eder. Bir sosyal organizasyon olan Ahiliğin de diğer kuruluşlarda ve teşkilatlarda olduğu gibi vizyonu doğrultusunda bir misyon yüklendiği görülür.
Ahiliğin temel misyonu; mükemmel fertler yetiştirerek mükemmel topluluklara ulaşmak, âlemi
nizama sokma yoluna yapışmak ve bu şekilde "İnsanlara ve insanlığa hizmet" edebilmektir.
Âleme nizam ve hizmet verme iddiasında olan Ahiler, misyonlarını yerine getirebilmelerinin yolunun önce kendilerinin mükemmel olmalarından geçtiğinin şuurundadırlar. Ahinin evvel emirde misyonu kendisine çeki düzen vermesiyle ilgilidir. Ki, inandırıcı olsun, hizmet edebilsin. Bu bağlamda misyon gereği önce fertte, bir başka ifadeyle mensupda aranacak nitelikler tespit edilir ve sıralanır.
Ahi: "Huyları güzel olan, namaza devam eden, zekâtını veren, işlerini güzelleştiren, sözlerinde doğru olan, amellerini en güzel bir hale getirmeye çalışan, sırlarını saklayan,ahdi koruyan, sevgiye riayet eden, doğrulukla muamele eden, yalanı ve riyayı atan, helal kazanca koyulan, haramı bırakan, halka ihsan eden, kendisinden çekilenleri dolaşan, ona vermeyene veren, zulmedeni bağışlayan, kötülük edene iyilik eden, hakikate giren, kardeşlerinin haklarını eda eden, komşularına karşı müsamahada bulunan, ihsanlar ve keremler eyleyen, uzak olanı soran, yakın olanı dolaşan, hastaları ziyaret edip halini-hatırını soran, Allah'ın hükümlerine riayet eden, kalbini tasfiye nefsini tezkiye eden kişidir." şeklinde nitelendirilir.
Kısaca Ahinin misyonu icabı; "üç şeyi bağlanır, üç şeyi açılır: Gözü haram olan şeylere, ağzı günah olan sözlere, eli zulümlere bağlanır. Kapısı konuklara, kesesi kardeşlerden ihtiyacı olanlara, sofrası bütün açlara açılır."
Fertler mükemmel olunca, onlardan oluşan topluluklarda mükemmel olur. Ahilik teşkilatının misyonu bu anlamda fertten cemiyete yükselişi ifade eder. Mükemmel fertlerden oluşan topluluklar hem yakın hem de uzak çevrelerini kolay bir şekilde tanzim edip, onlara hizmet edebilirler.(12)
AHİLERDE ORGANİZASYON
Bir düşüncenin başarılı olabilmesi vizyon ve misyonun geçerliliği kadar iyi bir organizasyona da sahip olması gerekir. Ahilik teşkilatını bu bağlamda incelediğimizde günümüzde geçerliliği çok yüksek olan ve değişim yönetimi anlayışında sıkça kullanılan bir organize olma türü karşımıza çıkar.
Organizasyon, örgütlenmenin iki yönünü ifade etmede kullanılır. Birincisi yapıyı bir başka ifadeyle ilkeler, kurallar, ilişkiler ve ilişkiler dizisini; ikincisi, yapının işletiliş tarzını yani süreci ifade eder.
Ahilerin vizyonları doğrultusunda misyonlarını yerine getirebilmek için oluşturdukları organizasyonlar yatay teşkilatlanmayı esas alan bürokratik unsurlardan uzak yapılardır. Ahilerin organizasyonlarında her ferdin bir değeri olup, günümüzde model alınmaya çalışılan "faaliyet örgütü" ve "enformasyon örgütü"nün örneğini teşkil eder. Faaliyet türü örgütlenmelerde emir komuta anlayışı ön plana çıkarken, enformasyona dayalı örgütlenmelerde uzmanlık esas kabul edilir.
AHİLERDEKİ TEŞKİLATLANMADA KADEMELER EN SON ŞEKLİYLE ŞU ŞEKİLDE SIRALANABİLİR:
1- Doğrudan yönetim kademesi olanlar:
a- Yiğitbaşılık,
b- Kethüdalık,
c- Nakiblik,
d- Şeyhlik,
2- Doğrudan yönetim kademe si olmayanlar:
a- Muhtesiplik
b- Kadılık.
Bu bağlamda Ahilik teşkilatının bu örgütlenme biçiminde yer alan yönetim kademelerinin görevleri şu şekilde sıralanabilir:
1)- DOĞRUDAN YÖNETİM KADEMESİ OLANLAR:
A- Yiğitbaşılık
Seçimle iş başına gelinen en alt yönetim kademesidir. Yiğitbaşının başlıca görevleri şu şekilde sıralanabilir:
1 - Kethüda ile üyeler arasındaki işleri takip etmek.
2- Üyeleri denetleyip, ihtilaf ve sorunlarıyla meşgul olmak ve onları çözmek.
3- Mahkemede üyeleri kethüda ile beraber temsil etmek.
4- Cezaları infaz etmek.
5- Üyeler için temin edilen malzemeyi taksim etmek.
6- Kalfalığa terfi edecekleri tespit etmek ve tezkiye etmek.
7- Merasimlerde kethüdaya yardım etmek.
8- Kethüdanın olmadığı hallerde onu temsil etmek.
B- Kethüdalık:
Üyelerin merkezi teşkilatla ilişkilerini sağlayan makamdır. Kethüdalar seçimle iş başına getirilir. Bu makama seçilmenin ön şartları vardır. Belirlenmiş şartları yerine getirmemiş olanlar aday olamazlar. Başlıca görevleri şunlardır:
1- Üyelerin işlerine nezaret etmek.
2- Üyelerin işyeri ruhsatlarını düzenlemek.
3- Üyeler arasında çıkan ve yiğitbaşının halledemediği sorunları ve ihtilafları çözmek.
4- Merkezi otoritenin emirlerini üyelere iletmek.
5- Ceza vermek ve kadılıkça verilen cezaları infaz etmek.
6- Merasim günlerini kararlaştırmak.
C- Nakiblik:
Fütüvvet geleneğinden kalma bir makamdır. Seçimle gelinir. Başlıca görevleri şunlardır:
1 -Üyeleri denetlemek.
2- Merasimlerde şeyhi temsil etmek.
3- Merasimlerde dua etmek.
4- Ustalığa terfi eden üyelere peştemal kuşatmak.
5- Şeyhin istediği üyeyi zaviyeye davet etmek.
6- Üyelerin isteklerini şeyhe iletmek.
7- Zaviyenin hizmetlerini yürütmek.
D- Şeyhlik:
Ahilik organizasyonunda tam otoriteye sahip olunan makamdır. Diğer kademelerde olduğu gibi şeyhliğe de seçimle gelinir. Bilgi ve tecrübenin yanında aranılan temel nitelik dindarlıktır. Alt kademelerin halledemediği sorunları çözme makamıdır.
Şeyhin başlıca görevleri şunlardır:
1- Merasimde üyelere başkanlık etmek.
2- Üyelerle ilgili suç ve cezaları incelemek ve ehl-i hibre (bilir kişi) ile cezaları onaylamak veya reddetmek.
3- Üyeleri merkezi otoriteye karşı temsil etmek.
4- Üyelere malzeme temin etmek.
5- Üyelerin diğer işlerini takip etmek.
E- İdare Heyeti:
Seçimle işbaşına getirilen yiğitbaşı, kethüda, nakib ve şeyhle beraber alanlarında temayüz
etmiş nitelikli üyelerden oluşur. Organizasyonun yönetim kuruludur. İdare heyeti her ayın ilk ve üçüncü cuma günlerinde olmak üzere ayda iki defa toplanır. Üyelerle ilgili alınmış kararları ve üyeleri ilgilendiren gelişmeleri inceler ve gerekli tedbirleri almaya çalışır. Başlıca vazifeleri şu şekilde sıralanabilir:
1- Üyeler arasındaki ihtilafları halletmek.
2- Gelişmeleri üyelere aktarmak.
3- Borç isteklerini görüşmek ve karara bağlamak.
4- Meslekî ve ticarî ahlâkın korunması için gerekli tedbirleri almak.
5- Kalite kontrolü yapmak ve kalitenin yükseltilmesi yönünde tedbir almak.
6- Gerektiğinde fiyatları belirlemek.
7-Üretimde düşmeyi engelleyici tedbirleri almak ve bunları uygulamak.
8- Üretim için gerekli hammaddeyi temin etmek.
9- Üyeleri zarara sokacak fiyat hareketlerini denetlemek.
10- Üye-merkezî otorite arasındaki münasebetleri düzenlemek.
2)- DOĞRUDAN YÖNETİM KADEMESİ OLMAYAN BİRİMLER:
a- Muhtesiplik:
Muhtesiplik toplum adına denetim görevi ifa eden bir birimdir. Batı demokrasilerinde yaygın olan kamu hakemliği niteliğindedir. Muhtesiplerin çözemediği sorunlar kadılığa intikal ettirilir.
b- Kadılık:
Ülkenin genel hukuk kurallarının uygulandığı hukuk birimidir. Her türlü ihtilafın çözüm yeri durumundadır.
Buraya kadar yapılan izahattan anlaşılacağı üzere Ahilik organizasyonu ülkenin genel hukuk kurallarına bağlı olmakla birlikte kendi iç dinamikleriyle işleyen bir yapıya sahiptir. Bu bağlamda denilebilir ki, organizasyonun mükemmel işleyişi bütün mensupların kendilerini "ayrılmaz" ve "vazgeçilmez" biçimde telakki etmeleriyle sağlanır.(13)
SONUÇ
Her yıl ülkemizde Ekim ayında bir hafta süre ile "Ahilik Haftası" adıyla kutlamalar yapılmaktadır. Bu kutlamalara ve faaliyetlere üniversiteler, ticaret ve sanayi odaları ile birçok diğer esnaf ve meslek odaları iştirak ederek, hafta boyunca kültürel ve sanat faaliyetleri yapılır.
İçinde bulunduğumuz ekonomik, sosyal ve ahlaki buhranlardan çıkabilmek için Ahilik konusu iyi incelenmeli ve örnek alınmalıdır. Çünkü içinde bulunduğumuz ekonomik, sosyal ve ahlakî buhranlardan çıkabilmek için kurtuluş reçeteleri onların hayatlarında mevcuttur. ( 14)
Bu bağlamda kısaca denilebilir ki; günümüzün çağdaş yönetim anlayışlarında yükselen değerleri doğru anlamak, Ahiliğin doğru anlaşılmasını, vizyonunu, misyonunu ve organizasyonun incelenmesini zorunlu hâle getirmiştir.
Böyle bir inceleme sonucunda sosyal, kültürel, ekonomik ve siyasî hayatımızı asırlarca derinden etkileyen ve şekillendiren bir teşkilatın vizyonundan, misyonundan ve organizasyonundan özellikle iş dünyasında- faydalanılması, Türkiye Cumhuriyeti Devleti'ne büyük değer ve güç katacaktır. (15)
***
KAYNAKLAR:
12- II. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyum Bi1dirileri (13-15 Ekim 1999, Kırşehir.) s. 132.
13- a.g.e., s. 133-137.
14- Doç. Dr. Mehmet ŞEHRİYAR, Makale, 14.10.1992.
15- II. Uluslararası Ahilik Kültürü Sempozyum Bildirileri (13-15 Ekim 1999, Kırşehir.)
T C Kültür Bakanlığı Yay. 1999 Ankara, s. 138.
